Introductie tot het draaien van pennen

Overzicht van het maken van een basis pen

In dit eerste deel wil ik alle stappen overlopen die je moet doorlopen om een basis slimline pen te maken. Ik baseer mij op deze kit omdat die het gemakkelijkst te vinden is in vele variaties en het proces praktisch hetzelfde is voor andere types van pennen.

Daarbij bestaat de pen uit twee identieke delen, dus dat is makkelijk. Sommige andere pen kits hebben tubes van verschillende grootte en/of lengte. Dus dat vraagt iets meer aandacht op de diktebussen en boortjes die je gebruikt. Anderen hebben dan weer een verschillende dikte van het begin van de tube tot aan het einde van de tube

Laat ons het daarom maar houden op slimline. Het basismodel bij uitstek, maar daarom niet minder leuk om te maken. Voor we er verder in duiken wil ik toch nog even een kleine veiligheidswaarschuwing meegeven. Leer altijd goed omgaan met machines en zorg ervoor dat je weet hoe je er mee om gaat. A slimline pen kit (vele andere kits) bestaat uit de volgende onderdelen:

A – 1 eind dopje

B – 2x 7mm messing buisje/tube

C – 1 pen mechanisme/transmissie

D – 1 decoratieve ring

E – 1 pen topje

F – 1 inkt vulling/patroon

G – 1 clip

Het werkmateriaal – vereist en optioneel

Omdat deze introductie gericht is op houtdraaiers, ga ik ervan uit dat we een houtdraaibank gebruiken om de pen te maken. Er zijn mensen die pennen maken met een kolomboor of een boormachine en een set raspen, vijlen en schuurpapier. In theorie zou je zelfs een trekmes of een schaaf kunnen gebruiken. Je merkt al snel dat dit een ideaal project is voor een beginnende houtbewerker. Ik ga de lijst met materialen opsplitsen in de vereiste en de optionele. Je kan namelijk met weinig materiaal al een heel eind op weg maar eens je je gaat verdiepen zijn er zoveel handige extra’s.

Basis materiaal

• houtdraaibank van eender welk formaat
• pen opspansysteem (mandrel) OF centers om met aangepaste diktebussen te werken
• houtdraaibeitels: afruwguts, platte schuine beitel ofwel beitels met een snijmesje (carbide)
• schuurpapier: ten minste korrel 120, 240 en 400
• jouw favoriete afwerkingsproduct
• veiligheidsmateriaal: een gezichtscherm (een veiligheidsbril is niet voldoende!) en een stofmasker.

Basis material per type van pen kit

• een set diktebussen: standaard of speciaal voor tussen de centers
• boortje(s) -> sommige kits hebben verschillende boordiameters

De diktebussen heb je dus in twee types de standaard soort die je het meeste zal vinden schuif je over het opspansysteem tussen je pen blokjes. Het andere type heeft een kegelvormige uitsparing en is gemaakt om te passen over 2 kegelvormige centers. Persoonlijk gebruik ik altijd een opspansysteem. Je kan dan beide delen van de pen tegelijk draaien en zorgen dat ze mooi bij elkaar passen.

Optioneel materiaal

• pen frees
• pen tube hulpmiddel
• pen ontmantel kit
• pen griptang
• setje schuur pads met zeer fijne korrel
• pen mandrel saver - voorkomt het buigen van de stang
• pen pers
• boorkop - voor het uitboren van de blokjes op de draaibank
• klauwplaat bekken voor kleine diameters - voor uitboren van de blokjes
• boor centreer hulp - voor het uiboren van de blokjes met een kolomboor
• en nog zoveel meer…

Uitboren van de pen blokjes

Er zijn al heel wat woorden vuil gemaakt aan het onderwerp van het boren van pen houtjes (of “blanks”). Je kan dat doen op de draaibank, met een kolomboor of zelfs met een standaard boormachine. Welke methode je ook gebruikt, het is belangrijk om zo recht mogelijk door het blokje te boren.

Het maakt het draaien makkelijker en in geval van gesegmenteerde blokjes vaak noodzakelijk om het patroon mooi recht te krijgen in het eindresultaat. Daarom is een handboor voor mij geen optie. Als je een stevige en accurate kolomboor hebt kun je die met een zelfgemaakt hulpstuk of met een gekocht centreerhulpstuk gebruiken. Het enige waar je voor moet zorgen is dat je het blokje mooi in hoek van 90° kan houden ten opzichte van de boor

. Als je echter geen kolomboor hebt, hoef je er ook niet in te investeren. In dat geval zou ik een boorkop voor je draaibank aankopen en een juiste set bekken voor je klauwplaat. Sommige fabrikanten van klauwplaten maken speciale bekken hiervoor, dit zijn er vaak maar 2. Je kan echter elke type bekken gebruiken dat geschikt is om de diameter van je blokje te klemmen. Bij de meesten zal dat een nr 1 bekken zijn. Ik had al een kolomboor en vind het centreerhulpstuk iets handiger om meerdere blokjes te boren wanneer een aantal blokjes tegelijk klaar maak. De keuze is aan jou. Beide methoden maken een mooi gaatje dat prima zal werken.

De tubes lijmen

Ook het lijmen van de tubes in de blokjes is voer voor discussie. Hoewel het hier vaker gaat over het merk van lijm dan het type. De meeste draaiers gebruiken een dunne of medium super lijm (Cyano-Acrylaat lijm) of een tweedelige epoxy lijm. Doorgaans gebruik ik CA lijm, maar als het blokje uit verschillende segmenten bestaat met bijvoorbeeld messing of aluminium stukjes dan gebruik ik epoxy. Welke lijm je ook kiest het is belangrijk dat je de tubes even schuurt met een grove korrel. Hierdoor krijg je krassen op de messing tubes en dat geeft de lijm meer grip. Het is een kleine moeite, maar maakt een wereld van verschil.

Het draaien van de pen

Nu zijn we eindelijk aangeland bij het maken van de pen. Je kan de blokjes draaien in de vorm die je wilt zolang de uiteinden maar even dik zijn als de diktebussen. Deze zijn special gemaakt voor elk type pen kit en komen overeen met de dikte van de metalen onderdelen. Je wil namelijk niet dat je een overgang of rand voelt tussen het hout en de metalen onderdelen. Dat ligt niet lekker in de hand bij het schrijven en oogt minder mooi. Dit is meteen ook de reden dat het een perfect project is voor beginners. Je past de basis van alle houtdraaien toe, een blokje rond maken en op de juiste dikte brengen.

Dat is alles. Echt waar, meer is er niet aan. Natuurlijk zijn er meer dan genoeg uitdagingen als je kopshout hebt of knopen of segmenten van verschillende houtsoorten (met een verschillende hardheid) enzovoort. Toch kan het nog mis gaan, je eindresultaat is namelijk maar enkele millimeter dik materiaal rond de tubes van de pen. Als er dus een verborgen barstje of zwakte in het materiaal was kunnen er stukken loskomen van de tube. Het goede nieuws is dat dit vaak gerepareerd kan worden en soms zelfs een mooier eindresultaat geeft. Als er bijvoorbeeld een stukje aan het einde van de tube afbreekt, kan je met een afsteek beitel voorzichtig de rest wegsteken tot op de messing tube. Daarna kan je een nieuw stukje hout uitboren en weer op de tube lijmen. Nu kan je weer verder met draaien. Als je hiervoor een houtsoort met contrasterende kleur gebruikt lijkt het alsof dit altijd al de bedoeling was.

Afwerken

Er zijn veel verschillende afwerkingsproducten voor houtdraaiwerk. En zo goed als allemaal zijn ze geschikt voor pennen. Ik verkies voedselveilige afwerking. Enkele van mijn favoriete producten zijn de “Pens Plus” van doctor’s Woodshop dat gemaakt is met bijenwas, carnauba was en walnoot olie. Je kan ook gewoon walnootolie, citroenolie of lijnzaadolie gebruiken. Gebruik echter geen olijfolie want die kan slecht worden en geeft dan een vieze geur aan je pen.

Als je graag een glanzende afwerking hebt is er in mijn ogen maar één keuze en dat is CA lijm. Gebruik hiervoor een plastiek zakje (de pen kits komen vaak in verschillende kleine zakjes) of plastic handschoenen om je vinger te beschermen. Zet ook zeker een bril of gelaatscherm op want de lijm zou kunnen spatten. Zet de draaibank op een lage snelheid en druppel een klein beetje lijm tegelijk op de pen. Je kan er een papiertje onder houden om de lijm zachtjes aan te brengen. Hou het papier dan wel in beweging anders droogt de lijm op en plakt het papier vast. CA lijm hecht niet aan het soort plastic waar de zakjes van gemaakt worden dus dat werkt heel makkelijk. Je kan zoveel lagen aanbrengen als je wilt. Hoe meer lagen, hoe sterker de afwerking zal zijn. Gewoonlijk breng ik 1 of 2 lagen dunne CA lijm aan gevolgd door 2 tot 4 lagen medium CA. De dunne lijm kan dan nog wat in het hout trekken en de dikkere lijm zorgt er gewoon voor dat je minder lagen moet aanbrengen

Monteren van de pen

Nu onze pen blokjes perfect geboord, gedraaid en afgewerkt zijn, is het tijd om de pen kit te monteren. Dit duurt slechts enkele minuten en ook hier zijn er weer verschillende manieren om je doel te bereiken. De kolomboor Indien je toch al een kolom gebruikt om de blokjes te boren, kan je die ook gebruiken om de kit te monteren. Bevestig hiervoor een bout met een brede kop in de boorkop. Gebruik dan een paar stukjes zacht materiaal tussen de bout en je pen en tussen de pen en de tafel van de kolomboor. Als je deze methode vaker gebruikt kan je bijvoorbeeld een stukje leer, kurk of zacht hout op de kop van de bout lijmen. Voor je het weet heb je hiervoor een mooi hulpstukje gemaakt en bedenk je nog duizend en één ander manieren om je proces te veranderen

De kolomboor

Indien je toch al een kolomboor gebruikt om de blokjes te boren, kan je die ook gebruiken om de kit te monteren. Bevestig hiervoor een bout met een brede kop in de boorkop. Gebruik dan een paar stukjes zacht materiaal tussen de bout en je pen en tussen de pen en de tafel van de kolomboor. Als je deze methode vaker gebruikt kan je bijvoorbeeld een stukje leer, kurk of zacht hout op de kop van de bout lijmen. Voor je het weet heb je hiervoor een mooi hulpstukje gemaakt en bedenk je nog duizend en één ander manieren om je proces te veranderen

De draaibank

Je kan uiteindelijk ook je draaibank gebruiken om de pen te monteren. Hier zijn tal van mogelijkheden, maar je zal steeds de losse kop gebruiken om druk uit te oefenen richting de vaste kop.

Volgende stap

Nu heb je alle informatie om pennen te maken. De basis is heel eenvoudig en dus nogmaals een perfect project als je net begint met houtdraaien. Je hebt vast gemerkt dat er toch wel wat stappen zijn in het proces waar je je in kan verdiepen. Eenmaal je dit alles onder de knie hebt kan je verder gaan met het graveren van pennen, inlegwerk of het maken van gesegmenteerde pen blokjes. Ik zal hier verder op in gaan in deel drie. Maar eerst gaan we in het volgende deel dieper in op alle materialen